जीर्ण बनेकाे बुटवल धागो कारखानाले पुनर्जीवन खोजिरहेको छ । बुटवल औद्योगिक क्षेत्रभित्र रहेको कारखानाकाे भवनसँगै करौडौँ मूल्यका मेसिनहरू बेवारिसे अवस्थामा छन् ।
नेपालमा कोरोना भाइरसकाे संक्रमण देखिएपछि कारखानाको केही भागमा अस्थायी कोरोना अस्पताल र आईसीयू बनाइएको छ । अस्पताल र छेउछाउ केही सफा भए पनि अन्य ठाउँमा माकुराले जालो लगाएकाे छ, धुलोले मेसिनहरू ढाकेकाे छ ।
धागो निर्यात गर्ने उद्देश्यले १ चैत २०३९ मा खाेलिएकाे याे कारखाना १३ वर्षदेखि लथालिङ्ग छ । औद्योगिक क्षेत्रभित्र १ सय ४४ रोपनी जग्गामा फैलिएको उद्योग बेवारिसे बनेकाे छ भने सरकारीको करोडौँ लगानी बालुवामा पानीसरह बनेको छ । तर पनि सरकार मुकदर्शक नै छ ।
०३९ सालमा स्थापना भएको कारखानाले ०४८ साउनबाट मात्रै उत्पादन सुरु गरेकाे थियाे । नेपालगञ्जमा कपास खेती, बुटवलमा धागो र त्यही धागोले हेटौँडा कपडा कारखानाबाट कपडा उत्पादन गर्ने योजनाअनुसार सरकारले उद्योग स्थापना गरेको थियाे ।
स्थापनापछि उद्योग सञ्चालनको व्यवस्थापन साल्ट ट्रेडिङ कर्पाेरेसनले लियो । तर, राजनीतिक हस्तक्षेपले व्यवस्थापन बिग्रँदै गयो । त्यसपछि उद्योग सरकार र कर्मचारीको निशानामा पर्याे । उद्योगमा कर्मचारी त कहिले सरकार पक्षबाटै हड्ताल हुन थाल्यो । विस्तारै उद्योगले आफ्नो लय गुमायो ।
उत्पादन कम हुन थालेपछि कर्मचारीलाई तलब दिनसमेत हम्मेहम्मे पर्न थाल्याे । धागो कारखाना क्रमशः ऋणमा डुब्दै गयो । त्यसपछि उद्योग बारम्बार बन्द हुँदै खुल्ने क्रम सुरु भयो ।
त्यसपछि सरकारले २०६० सालमा कारखाना साल्ट्र टेड्रिङलाई लिजमा दियो । तर, एक वर्षमै उद्योग चलाउन नसक्ने भन्दै साल्ट्र टेड्रिङ पछि हट्यो । त्यसपछि कारखानाको व्यवस्थापन एलाइड इन्भेस्टमेन्ट (रिलाएन्स ग्रुप) ले लियो । उसले ०६४ फागुनसम्म चलायो । तर, उद्योग ऋण छिचाेलेर माथि उठ्न सकेन । अन्ततः ०६६ असोजबाट सबै श्रमिकलाई अनिवार्य अवकाश दिएर उद्योग बन्द गरियो ।
मन्त्रीहरू निरीक्षण मात्र गर्छन्
धागो कारखाना बन्द भएयता पटक-पटक सरकार फेरबदल भए । मन्त्रीहरू कारखानाको अवलोकन गर्न नगएका पनि हाेइनन् । तर, सञ्चालनका लागि उनीहरू कसैले पहल गरेनन् । कारखाना दिनानुदिन जीर्ण बन्दै गएको छ । बुटवल धागो कारखानाका निमित्त कार्यालय प्रमुख डोलराज शर्मा सरकारले अहिले पनि कारखाना चलाउने वा यसलाई पुनर्जीवन दिनेबारे चासाे नदिएकाे बताउँछन् । मन्त्रीहरूले कारखानामा अवलोकन गरे पनि उद्योग खुलाउन पहल नगरेकाे उनले बताए ।
तत्कालीन उद्योगमन्त्रीहरू अनिल झा, कर्णबहादुर थापा, महेश बस्नेत, सोमप्रसाद पाण्डे, नवीन्द्रराज जोशी, उद्याेगकाे अवलाेकन गरेका थिए ।
उद्योगी के भन्छन् ?
लामो समयदेखि उद्योग बन्द भएका कारण यस क्षेत्रका उद्योगीहरूले भने निजीकरण गरेर वा नयाँ प्रविधि अपनाएर भए पनि उद्योग चलाउनुपर्ने माग गर्दै आएका छन् । रुपन्देही उद्योग वाणिज्य संघका पुर्व अध्यक्ष बाबुराम बोहोरा पुरानो प्रविधिबाट उत्पादन गरेर अब प्रतिफल नआउने भन्दै उद्योगमा नयाँ प्रविधि भित्र्याएर मात्र उद्योग सञ्चालन गर्नुपर्ने बताउँछन् ।
‘उद्योगलाई बेवारिसे राख्न भएन । त्यत्राे जग्गामा रहेकाे कारखाना बन्द हुँदा झन् ठूलाे घाटा छ । उद्योग सञ्चालन गर्न सकिँदैन भने त्यो जग्गामा नयाँ उद्योग बनाउन उद्योगीलाई दिनुपर्छ । कम्तीमा रोजगारी त सिर्जना गर्न त सकिन्छ’, उनले भने ।
बुटवल उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष उज्वल कसजुले पनि सरकारले उद्याेग चलाउन नसके कारखानाको जग्गामा नयाँ उद्योग स्थापनाका लागि जग्गा निजीक्षेत्रलाई दिनुपर्ने बताए ।
‘त्यहाँको औद्योगिक क्षेत्र सानो छ । उद्योग स्थापनाका लागि थुप्रै निवेदन परेका छन् । त्यसअनुसार मोतिपुर औद्योगिक क्षेत्र आएको छ । त्यसैले धागो कारखानाको जग्गा निजीक्षेत्रलाई दिएमा त्यहाँ ठूला १२ वटासम्म उद्योग चलाउन सकिन्छ’, उनले भने ।
रुपन्देही व्यापार संघका पुर्व अध्यक्ष यमलाल लोहनीले उद्योगलाई नयाँ प्रविधिबाट चलाउनुपर्नेमा जाेड दिए ।
