तिलोत्तमा गोल्डकप २०७९: पर्दा पछाडीका खास हिरोहरु … लुम्बिनीमा नेपाली कांग्रेसले आफ्नै नेतृत्वमा सरकार बनाउने निर्णय, माओवादीलाई थप दबाब लुम्बिनी प्रदेशमा प्रति एक लाखमा १५७ जनामा क्षयरोग बुटवलको होराईजन चोकमा दुर्घटना हुँदा एकको मृत्यु लुम्बिनीमा कुलपुत्र प्रव्रज्या (फोटो फिचर) पाल्पाली ढाकाको रहस्य, पाल्पा तानसेन यात्रा, सेन राज्यको अन्तिम निशानी ! मर्चवारी गाउँपालिकाका निवर्तमान अध्यक्ष बानियाँको ९१ लाख स्रोत नखुलेको सम्पत्ति एमालेलाई दिएको समर्थन फिर्ता लिने भन्दै बसेको माओवादी बैठकमा आन्तरिक विवाद मुख्य एजेण्डा फ्रेन्ड्स क्लवलाई पराजित गर्दै मनाङ मस्र्याङदी क्लव तिलोत्तमा गोल्डकपको फाईनलमा, शनिबार सुदुरपश्चिम ११ संग भिड्ने भैरहवा बहुमुखी क्याम्पसमा अनेरास्ववियुको प्यानल विजयी                
समाचार :

तस्वीरमा हेर्नुहोस् – प्राचीन कपिलवस्तु राज्यको राजधानी शहर ‘तिलौराकोट’

  • आङदावा शेर्पा 

प्राचीन कपिलवस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबार भएको राजधानी शहर तिलौराकोट भएको ऐतिहासिक धार्मिक एवं पुरातात्विक अध्ययन अनुसन्धानबाट प्रमाणित भएको छ । कपिलबस्तु जिल्लाको सदरमुकाम तौलिहवादेखि पाँच किलोमिटर उत्तर पूर्वमा तिलौराकोट रहेको छ । सिद्धार्थ गौतमले बुद्धत्व प्राप्त गर्न अघि २९ बर्षसम्म जीवन बिताएको तिलौराकोट बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीदेखि २७ किलोमिटर पश्चिममा रहेको छ ।

सिद्धार्थ गौतमले बुद्धत्व प्राप्त गर्नका निम्ति गृह त्याग गर्नुअघि २९ वर्षसम्म जीवन विताएको र बुद्धत्व प्राप्त गरेपछि आफ्नो जीवनकालमा धेरै पटक भ्रमण गरेको प्रचीन कपिलबस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबार रहेको स्थान तिलौराकोट भएको पुरातात्विक अध्ययन, अनुसन्धान र उत्खनन्बाट प्राप्त प्रमाणहरुको आधारमा नेपालको कपिलबस्तु जिल्लाको तिलौराकोट नै प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबार रहेको राजधानी शहर भएको प्रमाणित भएको हो ।

भारतको उत्तर प्रदेश राज्यको सिद्धार्थ नगर जिल्लास्थित पिप्रहवामा भएको केही पुरातात्विक अवशेषहरुको आधारमा पिप्रहवानै प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबार भएको राजधानी शहर भएको प्रचार गर्दै आए तापनि ऐतिहासिक, धार्मिक र पुरातात्विक अध्ययन र अनुसन्धानबाट प्राप्त परिणामको आधारमा तिलौराकोट नै प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको शुद्धोधनको राजदरबार भएको राजधानी शहर भएकोले नेपालको कपिलबस्तु जिल्लाको तिलौराकोट नै प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको राजधानी शहर भएको तथ्यहरुबाट प्रमाणित भएको छ ।

१. चौथो शताब्दीमा चिनियाँ तीर्थयात्री फायानले प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको तीर्थयात्रा गरी भगीरथ नदीको किनारमा रहेको शाक्य राजधानी कपिलबस्तुबाट पहाडी रमणीय दृश्यहरु देख्न सकिने आफ्नो यात्रा विवरणमा उल्लेख गरेका थिए । अहिले बाणगंगा नदी किनारमा प्रचिन कपिलबस्तु राज्यको राजधानी शहर ‘तिलौराकोट’ रहेको छ । पिप्रहवा नजिकमा कुनै पनि नदी बगेको छैन ।

२. चौथो शताब्दीको अन्ततिर प्राचीन कपिलबस्तुको तीर्थयात्रा गरेका फायानले प्राचिन कपिलबस्तु राज्यको राजधानी रहेको राजा शुद्धोधनको राजदरबारदेखि ५० लि पूर्वमा सिद्धार्थ गौतम बुद्धको जन्म स्थल लुम्बिनी रहेको उल्लेख गरिएको छ । प्राचिन कपिलबस्तु राज्यको राजधानीको राजा शुद्धोधनको राजदरबार भएको स्थान तिलौराकोट देखि २७ किलोमिटर पूर्वमा बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनी रहेको छ ।

३. सातौं शताब्दीमा चिनीया तीर्थयात्री ह्वेङसाङले प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको तीर्थयात्रा गरी समृद्ध कपिलबस्तुको राजधानीबाट रमणीय पहाडी श्रृखंलाहरु भएको र उत्तरतिर हिमालय पर्वतको श्रृखंलाहरु भएको यात्रा विवरणमा उल्लेख गरेको पाइन्छ । तर पिप्रहवाको उत्तरतिर हिमालय पर्वत रहेको पाईदैन ।

४. चिनियाँ तीर्थयात्री ह्वेङ साङले शाक्यमुनि बुद्धभन्दा पहिले कपिलबस्तु राज्यमा क्रकुद्धन्द बुद्ध र कनकमुनि बुद्धको जन्म भएको उल्लेख गरेका छन् । कपिलबस्तु जिल्लाको गौटीहवामा क्रकुद्धन्द बुद्ध र कपिलबस्तु जिल्लाकै निग्लीहवामा कनकमुनि बुद्धको जन्म स्थलको स्मरण गर्दै सम्राट अशोकले ईशापूर्व २४९ मा दुईवटा ढुंगाको छुट्टा छुट्टै स्तम्भहरु निर्माण गरेको थिए ।

५. चिनीया तीर्थयात्री ह्वेङ साङले शाक्यमुनि गौतम बुद्धले सबैभन्दा धेरै बर्षाबास गर्नु भएको श्रवस्ती देखि ५०० लि पूर्वमा प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको राजधानीको राजा शुद्धोधनको राजदरबार रहेको उल्लेख गरेका थिए ।

६. चिनियाँ तीर्थ यात्रीहरु फायान र ह्वेङसाङले प्राचिन कपिलबस्तु राज्यको राजदरबारको चारैतिर मोटा पर्खालहरुले घेरीएको पूर्वीद्वार र पश्चिमीद्वार भएको उल्लेख गरेको पाईन्छ । अहिले तिलौराकोटमा प्राचिन कपिलवस्तु राज्यको राजदरबारको पुर्वीद्वार र पश्चिमीद्वार उत्खनन गरी संरक्षण गरिएको छ ।

७. शाक्यमुनी गौतम बुद्धले म त्यही स्थानमा हुर्के जहाँबाट हिमालय पर्वतको दृश्य अवलोकन गर्न सकिन्छ भनी बौद्ध धर्म ग्रन्थहरुमा उल्लेख गरेको पाइन्छ । तिलौराकोटबाट धौलागिरी हिमालका श्रृखलाहरु देख्न सकिन्छ तर पिप्रहवाबाट हिमालय पर्वतको श्रृखला देख्न पाईदैन ।

८. शाक्यमुनी सिद्धार्थ गौतम बुद्धको माता मायादेवी र पिता शुद्धोधनको स्मरणमा दुई वटा स्तुपाहरु राजा शुद्धोधनको राजदरबार नजिक निर्माण गरेको थियो । बुद्धमाता मायादेवी र बुद्धका पिता शुद्धोधनको स्मरणमा बनाएको स्तुपाहरु तिलौराकोटमा उत्खनन् गरी संरक्षण गरिएको छ । तिलौराकोटमा उत्खनन् गरी संरक्षण गरिएको जुम्ल्याहा स्तुपाहरुलाई बौद्ध धर्मवलम्वीहरुले अत्यन्तै पवित्र स्तुपाहरुको रुपमा लिँदै आएको छ । पिप्रहवामा यस प्रकारको स्तुपाहरु देखिएको छैन ।

९. जर्मन पुरातत्वविद् एलोसिस फुहररले सन १८९५ मा प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको राजदरबार भएको तिलौराकोटको अध्ययन अनुसन्धान गरेका थिए । त्यस्तै कर्णेल बार्डेनले सन १८९८ मा प्राचिन कपिलबस्तुको राजधानी शहर तिलौराकोटको अध्ययन अनुसन्धान गरेका थिए ।

१०. उन्नाईसौ शताब्दीमा भारतीय पुरातत्वविद डा. पिसी मुखर्जीले प्राचिन कपिलबस्तु राज्यको राजधानीको राजा शुद्धोधनको राजदरबार भएको स्थान तिलौराकोट भएको अध्यन अनुसन्धान र उत्खननबाट प्रमाणीत भएको हो । डा. पिसी मुखर्जे सन् १८९८ र १८९९ मा तिलौराकोटमा गरेको उत्खननबाट ईसापूर्व आठौ शताब्दी देखि तेस्रो शताब्दी समयका पौराणिक मुद्रा, भाडा, खेलौनाहरु, गहनाहरु र अन्य मानव निर्मित पुरातात्विक सामानहरु कपिलबस्तु संग्रहलयमा राखिएको हुदा तिलौराकोट नै प्राचिन कपिलबस्तुको राजधानी शहर भएको प्रमाणित भएको छ ।

११. सन् १९६२ मा भारतीय पुरातत्वविद देवला मिश्रले तिलौराकोटको उत्तर पश्चिमको पर्खालको उत्खनन गरेका थिए । उत्खनन् बाट ईसा पूर्व आठौं शताब्दी भन्दा अघिका भाडा, चादी र तामाका मुद्राहरु, सुन चादीका गहनाहरु प्राप्त भएकोले तिलौराकोट नै कपिलबस्तु राज्यको राजधानी शहर पुष्टी भएको छ ।

१२. सन् १९६७ देखी १९७४ सम्म पुरातत्व विभागबाट तारा नन्द मिश्र र बाबु कृष्ण रिजालले तिलौराकोटमा गरेको उत्खनन् कार्यले तिलौराकोट नै प्राचिन कपिलबस्तुको राजधानी शहर भएको पुष्टी हुन्छ ।

१३. सन् १९७६ देखि १९७८ सम्ममा जापानको रियो विश्वविद्यालय को सहयोगमा तिलौराकोटमा भएको पुरातात्विक उत्खननले पनि तिलौराकोट नै प्राचिन कपिलबस्तु राज्यको राजधानी शहर भएको पुष्टी गर्दछ ।

१४. सन् २०१३ मा पुरातत्व विभाग लुम्बिनी विकास कोष युनेस्को र बेलयतको दुई विश्वविद्यालयको पुरातत्वविदहरुबाट संयुक्त रुपमा प्राचिन कपिलवस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबारको मुख्य भाग फेला पार्न चौथोपटक तिलौराकोटमा उत्खनन कार्य सम्पन्न भएको छ ।

१५. सन् २०१४ मा जापानी नागरिक कासाईको सहयोगमा तिलोराकोटमा भएको पुरातात्विक उत्खननको परिणामबाट तिलौराकोटनै प्राचिन कपिलबस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबार भएको राजधानी शहर प्रमाणित भएको हो ।

माथि उल्लेखित एतिहासिक, धार्मिक र पुरातात्विक उत्खनन्हरुको आधारमा ’तिलौराकोट’ नै प्राचीन कपिलबस्तु राज्यको राजा शुद्धोधनको राजदरबार भएको प्राचिन कपिलबस्तु भएकोले तिलौराकोटलाई विश्व सम्पदाको सूचीमा सूचीकृत गरिनु पर्दछ ।

तस्वीरहरु- तिनाउ न्यूज

तिनाउ न्युज

तिनाउ न्युज डटकम बुटवल बाट प्रकाशित हुने अनलाइन पत्रिका हो !

लेखक बाट थप

प्रतिक्रिया दिनुहोस !

सम्बन्धित समाचार