रुपन्देही–१ मा प्रतिनिधि सभातर्फ स्वतन्त्र वाम उम्मेदवार भुसाल तथा प्रदेश १ (१) मा कांग्रेसका विश्वनाथ यादव र १(२) मा काँग्रेसकै अब्दुल रज्जाक उम्मेदवार छन् । उनीहरुले रुपन्देही १ मा समानुपातिक ढंगले बिकास गर्दै पाँच वर्ष भित्रमा विकासका पूर्वाधारहरुको निर्माण गरि दश वर्षभित्रमा रुपन्देही १ ले अलग्गै पहिचान दिन सक्ने क्षेत्रको रुपमा परिणत गर्ने प्रतिबद्धता गरेका छन् ।

‘देवदहको विकास भनेको रुपन्देही १ र रुपन्देही जिल्लाकोमात्र विकास नभएर राष्ट्रकै बिकाससँग जोडिएको छ’, प्रतिनिधिसभाका लागि स्वतन्त्र वाम उम्मेदवार घनश्याम भुसालले प्रतिबद्धतापत्र सार्वजनिक गर्दै भने, ‘देवदहलाई लुम्बिनी र भैरहवास्थित गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलसँग जोडेर पर्यटकीय र आर्थिक विकासलाई पछ्याउने गरि प्रतिबद्धतापत्र तयार पारिएको छ ।’

भुसालका अनुसार, देवदह बुद्धको मावलीस्थल भएको प्रमाणित भए पनि बैज्ञानिक रुपमा पुष्टि गरि युनेस्को मार्फत् विश्व सम्पदा सूचिमा सुचिकृत गर्न जरुरी छ । ‘सूचिकृतका लागि बिशेष पहल गरिने छ’, उनले भने । रुपन्देही १ निर्बाचन क्षेत्रमा उत्तरी क्षेत्रको तुलनामा दक्षिणी क्षेत्रमा शिक्षा, स्वास्थ्य लगायतका पूर्वाधार कम भएकाले समानुपातिक ढंगले विकास निर्माणका योजना संचालन गरिने भुसालले बताए ।

प्रतिबद्धतापत्रमा रुपन्देही १ मा बिशेषगरि सिंचाई, कृषि, तटबन्धन, शिक्षा, स्वास्थ्य लगायत आर्थिक विकास र भौतिक पूर्वाधार विकासमा विशेष जोड दिइएको छ । कृषि उत्पादनमा बृद्धि गरि उत्पादित कृषि उपजलाई गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट खाडी लगायतका मुलुकमा निर्यात गरेर आर्थिक उन्नती गर्नमा पहल गरिने उनले बताए । ‘दश बर्ष भित्रमा रुपन्देही १ बिकसित क्षेत्र हो भनेर चिनाउन सक्ने गरि यो प्रतिबद्धतापत्र तयार पारिएको छ’, भुसालले भने ।

स्वस्थ्यतर्फ पालिकास्तरीय अस्पताल निर्माण गर्ने र प्रत्येक वडामा स्वास्थ्यचौकी बनाउने भनिएको छ । प्रतिवद्धतापत्रमा अव्यवस्थित बसोबासी र भूमिहीनहरुको समस्या सधैंका लागि अन्त्य गर्ने भनिएको छ । सुरु भएका सडक निर्माण सक्ने, स्तरोन्नति गर्ने र देवदहलाई उच्चस्तरीय एवम् आधुनिक सडक सञ्जालबाट जोड्ने, हरेक वडामा बाल उद्यान र ज्येष्ठ नागरिक मिलन केन्द्र बनाउने उल्लेख छ । युवालाई सीपमूलक तालिम दिने, सीप सिकेका युवाहरूलाई रोजगारीमा जोड्ने भनिएको छ । निर्वाचन क्षेत्र भित्र औद्योगिक क्षेत्र र देवदह मण्डप बनाउने भनिएको छ ।

हेर्नुस् प्रतिबद्धता पत्र

आदरणीय मतदाता महानुभावहरू,

गठबन्धनको उद्देश्य मुलुकको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधानको भावना र मर्म विपरीत दुई-दुई पटक गरिएको प्रतिनिधि सभाको असंवैधानिक विघटन लगायत तत्कालीन सरकार प्रमुखको अनेकौं स्वेच्छाचारी कदमहरूलाई परास्त गर्नु र संविधानको रक्षा गर्नु रहेको सबैलाई अवगतै छ।

गठबन्धनका दलहरूको उद्देश्य र लक्ष्यप्रति नेपाली जनताको समर्थन र सहयोग रहँदै आएको छ राष्ट्र, राष्ट्रियता र लोकतन्त्रलाई सुदृढ र संस्थागत गर्ने गहन राष्ट्रिय आवश्यकतालाई आत्मसात गर्दै जनताको संघर्ष र बलिदानबाट स्थापना भएको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई संस्थागत गर्ने मूल दस्तावेज संविधानमाथि अधिनायकवादी आक्रमणको खतरा जीवितै रहेकोछ संविधान र समृद्धिका योजना माथि खतरा कायम रहेसम्म गठबन्धनको औचित्य कायमै रहनेछ।

संघ, प्रदेश र स्थानीय तहका अधिकारहरूको बाँडफाँट र त्यसको कार्यान्वयन संघीयताको मूलमर्म हो। उक्त मर्म अनुरुप विगत सरकारले अधिकार प्रत्यायोजन नगर्दा प्रदेश र स्थानीय तहले अपेक्षा र क्षमता अनुसार काम गर्न पाएनन्।

विकासको आधारभूत तह प्रदेश र स्थानीय तहलाई सक्षम र अधिकार सम्पन्न बनाउन गठबन्धनका उम्मेदवारहरू प्रतिबद्ध रहनेछन् रुपन्देहीका गठबन्धनमा आबद्ध सबै दलहरू केन्द्रीयस्तरमा भएको गठबन्धनको आधार र उद्देश्य अनुरुप क्रियाशील हुन प्रतिबद्ध छौं । रूपन्देही निर्वाचन क्षेत्र नं. १ मा प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा सदस्य निर्वाचनको लागि लोकतान्त्रिक वाम गठबन्धनको साझा उम्मेदवारी भएको छ । यस क्षेत्रमा गठबन्धनमा आबद्ध दलहरू गठबन्धनको उद्देश्यमा स्पष्ट रहँदै जनताको इच्छा, भावना र मर्म अनुसार विकास निर्माण र सामाजिक साँस्कृतिक गतिविधिमा संलग्न र नेतृत्व गर्दै आएका छन्।

क्षेत्र नं. १ को आवश्यकता मध्यनजर गर्दै कृषि, शिक्षा, स्वास्थ्य, भौतिक पूर्वाधार, सुशासन, रोजगारी सिर्जना, शान्ति सुरक्षा, उत्पादन, व्यापार व्यवसाय, सामाजिक सुरक्षा, जातीय- लैंगिक विभेद तथा महिला हिंसा विरुद्धको अभियान लगायतका धेरै कामहरू गर्नुपर्नेछ हामी योजना र कार्यक्रमसहित यी कामहरू सम्पन्न गर्न यस प्रतिबद्धता पत्र मार्फत मतदाताहरू समक्ष प्रस्तुत भएका छौं।

१. शिक्षा

• लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयलाई देवदह क्षेत्रमा सञ्चालन गरिने छ साथै बौद्धकालीन अध्ययन अनुसन्धान केन्द्र स्थापना गरिनेछ । देवदह आदर्श बहुमुखी क्याम्पस र पशुपति कलेजमा स्नातकोत्तर तह सञ्चालन गरिनेछ ।
• राम नरेश आदर्श माध्यामिक विद्यालय परिसरमा स्नातक तहको क्याम्पस स्थापना र सञ्चालन गराइनेछ ।
•  क्षेत्रगत रुपमा प्रविधिक शिक्षा स्थापना र सञ्चालन गराइनेछ ।
•  क्षेत्रभित्र रहेका विद्यालयहरूमा शैक्षिक गुणस्तर कायम गर्ने विद्यालयलाई स्थायी स्विकृति दिलाई आवश्यक पर्ने दरबन्दीको व्यवस्था गर्ने नीतिका लागि जोडदार पहल गरिनेछ ।
• गुणस्तरीय शिक्षाका लागि प्रविधियुक्त शिक्षण सामाग्री तथा पुस्तकालयको निर्माण गराइनेछ । दक्ष शैक्षिक जनशक्तिका लागि शैक्षिक तालिम र पुरस्कारको व्यवस्था गरिनेछ ।
• प्रत्येक विद्यालयमा स्वास्थ्यकर्मीको व्यवस्था र १२ कक्षासम्मको शिक्षा निःशुल्क गराउन पहल गरिनेछ ।
• शिक्षा क्षेत्र तथा परिसरहरू अपाङ्ग मैत्री बनाइनेछ
• प्रत्येक वडाका माविमा कुनै एक प्राविधिक विषयमा शीप हासिल हुने कोर्स सञ्चालनका लागि विशेष जोड दिइनेछ ।

२. स्वास्थ्य

• प्रत्येक पालिकामा अत्याधुनिक प्रविधि र स्तरीय सेवासहितको अस्पताल निर्माण गरिनेछ । • प्रत्येक वार्डका स्वास्थ्य चौकी स्थापना गरी प्राविधिक जनशक्तिको व्यवस्था र नियमित औषधि सेवा उपलब्ध गराइनेछ ।
• तिलोत्तमा १७ वि.पी. ग्राममा स्थापना भएको अस्पताललाई यथाशीघ्र सञ्चालनमा ल्याइनेछ।
• स्वास्थ्य बीमालाई सरल र सुलभ बनाइनेछ।
• आयुर्वेदिक अस्पताल स्थापना गरी प्राकृतिक चिकित्सा र योग शिक्षा सञ्चालन गरिनेछ।

३. कृषि

• उत्पादनमा आधारित अनुदानको व्यवस्था मिलाइनेछ।
• प्रत्येक स्थानीय तहमा मलखाद, बीऊ-बिजन भण्डारण र वितरण केन्द्र स्थापना गरिनेछ।
• कृषि उपज संकलन केन्द्र र शीत भण्डारको यस क्षेत्रमा स्थापना गरिनेछ।
• भेटरिनरी अस्पताल स्थापना र सुलभ सेवा प्रदान गरिनेछ ।
• साना सिँचाइ योजना र डिप ट्युवेललाई नियमित सञ्चालन गरिनेछ ।
• घोडाहा बाँध, कजरार बाँध, रोहिणी बाँधमा आधुनिक बाँध निर्माण गरी कुलो या नहरसहित सतह सिँचाइलाई उचित व्यवस्था मिलाइनेछ।
• रासायनिक मल र उन्नत बीउविजनको सहलियतसहित सहज उपलब्ध गराइनेछ।
• रोहिणी बाँधले डुबान भई खेती गर्न नमिल्ने भएका स्थान तिलोत्तमा नगरपालिका- १२ मोहनाजोत भाठा र देवदह-३ मा पानी निकासका लागि पक्की नाला या कुलो बनाई पानी निकास गरिनेछ।

४. खानेपानी तथा सरसफाइ

• प्रत्येक वार्डका नागरिकलाई स्वच्छ सफा खानेपानी उपलब्ध गराउने व्यवस्था मिलाइनेछ।
• सञ्चालनमा रहेका खानेपानी संस्थाहरूको क्षमता वृद्धि गरिनेछ।
• सह- लगानीमा सञ्चालित खानेपानी संस्थाको निर्माण र संचालन समयमै सम्पन्न गर्न जोड दिइनेछ।
• हरेक स्थानीय तहमा फोहरमैला व्यवस्थापनको लागि प्रविधियुक्त फोहोर प्रशोधन केन्द्र सञ्चालनमा ल्याइनेछ।
• सार्वजनिक स्थलहरूमा आवश्यकताको आधारमा सार्वजनिक शौचालय स्थापना गराइनेछ।
• पानीको मुहान संरक्षणका लागि प्राकृतिक स्रोत साधनको उचित प्रयोग गरिनेछ।

५. पर्यटन

• गौतम बुद्धको मावली क्षेत्र देवदहलाई नेपाल सरकार पुरातत्व विभागवाट उत्खनन् गराई अन्तर्राष्ट्रिय सम्पदामा समावेश गर्न पहल गरिनेछ।
• बाह्रकुने कुवा, कुवरवर्ती मन्दीरलाई वौद्ध परिपथमा समावेश गराई भवानीपुर, पाकड़ी वृक्ष बैरीमाइ, कन्यमाइ, खयरडाँडा, पुस्करणी दह, माथागढी जस्ता पुरातात्विक स्थानहरूको संरक्षण तथा सम्वर्धन गरिनेछ र पर्यटकीय स्थलका रुपमा विकास गरिनेछ।
• रोहिणी बाँधलाई व्यवस्थित गरी जलमार्गको व्यवस्था मिलाई मन्दिर सहितको पर्यटकीय स्थलको रूपमा विकास गराइनेछ।
•  ऐतिहासिक मठ मन्दिर तथा विभिन्न धार्मिक एवं जातीय सांस्कृतिक क्षेत्रको संरक्षण र सम्बर्धन गरी पर्यटन विकास गर्न आवश्यक पूर्वाधार निर्माण गरिनेछ।
• जातीय तथा सांस्कृतिक विविधताको संरक्षण गर्दै सांस्कृतिक संग्रहालयको स्थापना र आयआर्जनको लागि होमस्टे सञ्चालन गरिनेछ।
• क्षेत्रभित्र रहेका पार्कहरूको स्तरोन्नति तथा नयाँ पार्कहरूको निर्माण गरिनेछ।
• पटखौलीको ओमसतियामाइ, सिलौटियामाइ र छिपागढको बगैचाकुटीको रामजानकी मन्दिरलाई धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रको रूपमा विकास गरिनेछ।

६. भूमि व्यवस्था

• राष्ट्रिय भूमि आयोगबाट सम्पन्न भएका कामहरूको लालपुर्जा वितरण गरिनेछ। बाँकी कामलाई अविलम्ब सञ्चालनमा ल्याइने छ।
• लाल पुर्जा वितरणका लागि तोकिएको राजस्वलाई पुनर्मूल्याकंन गरी शुल्क घटाइनेछ।
•  पुर्जा भएका जग्गाको पुनः नापी गर्नका लागि व्यवस्था मिलाइनेछ ।
• पुनरवासको जमिन लालपुर्जा वितरणका लागि पहल गरिनेछ।

७. युवा स्वरोजगार तथा खेलकुद

• युवा लक्षित सीप तथा उद्यमशीलता विकास गर्न आधुनिक यन्त्र, उपकरण सञ्चालन मर्मतसम्बन्धी तालिमहरूलाई प्राथमिकता।
• रोजगार सूचना केन्द्रको निर्माण गरिनेछ।
• पालिका स्तरीय खेल मैदानहरूको निर्माण गरिनेछ।
• विगतमा घोषित रंगशालाहरूको निर्माण सम्पन्न गरिनेछ ।
• लागुऔषध तथा दुर्व्यसनीहरूका लागि सुधार गृहको निर्माण गरी स्वरोजगार तालिमको आवश्यक प्रबन्ध गरिनेछ।

८. भौतिक पूर्वाधार तथा सडक

• अमुवा भन्सार- धकधइ-खैरेनी हुँदै पाल्पा गोठादी मार्ग नालासहित सडक स्तरवृद्धिको कार्य सम्पन गरिनेछ।
• मंगलापुर कान्छी बजार – गुम्मी – शंकरपुर-बेतानी हुँदै परासी जोड्ने सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• वसन्तपुर हाटी फर्साटिकर-कान्छी बजार हुँदै भलुही बाहिरी निकासी सडकको रूपमा विकसित गरिनेछ।
• बरेवा भन्सार कोटहवा सेमरहवा – जमूहानी ६ न. चोक देवी स्थान हुँदै देवदह नगरपालिकाबाट खैरेनी मार्ग नालासहित सडक स्तरवृद्धि गरिनेछ ।
• भलुही – बाघ कुमार – विशालनगर – बंगाली – पिपरहिया हुँदै केरवानी जाने बाटो पक्की गरिने छ।
• गणेश नगर प्रदीपनगर- शिवपुर- विष्णुपुरा-बरवलिया-पपरहिया-अमरहवा हुँदै बेलहिया बाइपास सडक जोड्नेछ।
• तिलोत्तमा चक्रपथ सडकलाई निरन्तरता दिइनेछ।
• देवदह-ओमसितया, रोहिणी – तिलोत्तमा समेटेर बृहत चक्रपथ निर्माण गरिनेछ।
• शितलनगर – शान्तिनगर हुँदै भवानीपुर सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• शान्तिनगर मुखियाटोल हुँदै विशालनगर जाने सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• देवदह मा.वि. हुँदै लुम्बिनी विश्वविद्यालय जाने सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• भलुही-केउली सटक खोला र उजेली खोला सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• बुद्धनगर शरनवारी जाने कृषि सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• ठुटीपिपल-वरकुलाहा करुवानी-कानपारा हुँदै देवदह १२ जनौरा जोड्ने सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• भलवारी- रामनगर-हरैया हुँदै शिवपुर सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• गणेशनगर- शिवपुर-बुधबारे मक्रहर-वेवरा जाने सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• चौकीडाँडा-बर्मेली टोल-तुकतुकिया-मोहनाजोत-९ नम्बर बजार सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• ९ न. बजार – वसन्तपुर – सूर्यपुरा सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• मिर्गौली- पिपलडाँडा-तुकतुकिया मैनहवा-वेवरा सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• कोटिहवा-पर्सहवा-पिपरहिया-गंगौलिया-बरौलिया सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• बैकुण्ठपुर-खुरहुरिया-भटपुरवा सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• अमुवा-टिकर- बुधबारे बुचिवरेवा सडक नालासहित स्तरवृद्धि गरिनेछ।
• प्रादेशिक यातायात योजना अन्तर्गत यस क्षेत्रका सडकहरूलाई समावेश गरिनेछ।

९. विद्युत

•  देवदह सवस्टेशनको स्तरोन्नति गरिनेछ।
• नयाँ बस्तिहरूमा विद्युतिकरण गरिनेछ।
• आवश्यक ठाउँमा तार र ट्रान्सफर्मरको व्यवस्था गरिनेछ।
• ट्रान्सफर्मरहरूको स्तरोन्नति गरिनेछ।
• बजार क्षेत्र र आवश्यक ठाउँमा सडक बत्ति जडान गरिनेछ।
• सिँचाइको लागि आवश्यक विद्युत न्यूनतम शुल्कमा तुरुन्त व्यवस्था गरिनेछ ।
• यस क्षेत्रलाई पूर्ण विद्युतिकरण क्षेत्र घोषणा गरिनेछ।

१०. सञ्चार

• टेलिकम सेवाहरूको विस्तार गरिनेछ।
• आवश्यक स्थानमा मोबाइल नेटवर्कका लागि टावरहरू जडान गरिनेछ।

११. पुल तथा कलर्भट

• केरवानी उखुवारी निर्माणाधीन पुल निर्माण सम्पन्न गरिनेछ।
• ओम सतिया ३ र ५ जोड्ने गौरीघाटमा पुल निर्माण गरिनेछ।
• बौद्ध विश्वविद्यालय निर्माण स्थलदेखि घोडाहा आराम टोल जोड्ने घोडाहा खोलामा पुल निर्माण गरिनेछ।
• मुखिया टोल भवानीपुर जोड्ने खोलामा पुल निर्माण गरिनेछ।
• बंगाली साठीवारी जोड्ने बंगाली खोलामा पुल निर्माण गरिनेछ।
• समैया मन्दिर टटेरा जोड्ने रोहिणी पुल निर्माण गरिनेछ।
• प्रगतिनगर तिलोत्तमा नगरपालिका १२ वसन्तपुर फुलवारी जोड्ने रोहिणी पुल निर्माण गरिनेछ।
• रोहिणी १ र २ वडा जोड्ने रोहिणी नदीमा पुल निर्माण गरिनेछ।

१२. नदी नियन्त्रण तथा तटबन्ध

बहुवर्षीय योजना अनुरुप नदी कटान रोक्न एकीकृत कार्ययोजना डिपिआर तयार गरी निम्नस्थानहरूमा तटबन्धन गर्ने कार्य अगाडि बढाइनेछ।

• सुखौरा खोला प्रभावित क्षेत्र
• भलुही खोला प्रभावित क्षेत्र
• रोहिणी खोला प्रभावित क्षेत्र
•  वंगाली खोला प्रभावित क्षेत्र
• घोडाहा खोला प्रभावित क्षेत्र
•  कजरार खोला प्रभावित क्षेत्र
• त्रिशुली खोला प्रभावित क्षेत्र
•  माहो खोला प्रभावित क्षेत्र
• खहरे खोला (चरङ्गे) प्रभावित क्षेत्र
• डण्डा खोला प्रभावित क्षेत्र

१३. औद्योगिक तथा व्यवसायिक पूर्वाधार

• औद्योगिक क्षेत्र निर्माण गरिनेछ।
• देवदह प्रदर्शनी स्थल निर्माण गरिनेछ।
• औद्योगिक ग्रामको रूपमा आवश्यक ठाउँमा स्विकृति प्रदान गरिनेछ।
• अमवा छोटी भन्सार  र बुची बरेवा छोटी भन्सारलाई स्तरवृद्धि गरी व्यवस्थित गरिनेछ।
•  मासुजन्य व्यवसायलाई व्यवस्थित गराउन वधशालाको निर्माण गरिनेछ।
• क्षेत्रभित्र रहेका हाट बजारहरूलाई व्यवस्थित गराउन स्थायी संरचना पार्किङ स्थल आदिको व्यवस्था गरिनेछ।

१४. शान्ति सुरक्षा

• तिलोत्तमा नगरपालिका १७ बरवलियामा रहेको शसस्त्र र रोहिणी र खैरेनीमा रहेका प्रहरी चौकीलाई दरबन्दी सहित इलाका प्रहरी कार्यालय बनाइनेछ।
• प्रहरी चौकीहरूलाई भौतिक पूर्वाधार तयार गरी दरबन्दीको व्यवस्था गरिनेछ।
• मंगलापुर र धकधई इलाका प्रहरी कार्यालयलाई थप व्यवस्थित गरिनेछ।
• अस्थायी प्रहरी चौकीहरूलाई स्थायी गराइनेछ।
• आवश्यकता अनुसार अस्थायी प्रहरी चौकी स्थापना गरिनेछ।
• एक पालिका एक इलाका प्रहरी कार्यालय स्थापनाको नीतिगत व्यवस्थाको लागि आवश्यक कानून बनाउन पहल गरिनेछ।

१५. प्राकृतिक स्रोत साधन

•  देवदह साझेदारी वन र अन्य सामुदायिक वनलाई व्यवस्थित गराई वन पैदावार उपभोक्तालाई सर्वसुलभ रुपमा उपलब्ध गराइनेछ ।
• सामुदायिक वनलाई व्यवस्थित गर्न तथा हरियाली प्रवर्धन गर्न पूर्वाधार विकास, हरियाली पार्क, मनोरञ्जन स्थलको रुपमा विकास गरिनेछ ।
• नदीजन्य उत्पादन, गिट्टी, बालुवा, ढुङ्गा, मिस्कट निकासीका लागि मापदण्ड तयार गरी स्थानीय उपभोक्तालाई प्राथमिकतामा राखी वितरण प्रणालीलाइ व्यवस्थित गर्न पालिकाहरूलाई थप पारदर्शी बनाउन आवश्यक पहल गरिनेछ।
• नदीद्वारा हुने भू-क्षयलाई कम गर्न सामुदायिक वन र संघसंस्था मार्फत वृहत वृक्षारोपण कार्यक्रम सञ्चालन गरिनेछ।

१६. विविध

• फरक क्षमता भएका समूह तथा व्यक्तिहरूलाई जिविकोपार्जन गर्न सहज हुने गरी विविध सीपमूलक र क्षमता वृद्धिसम्बन्धी तालिम दिलाई स्वरोजगार बनाइनेछ।
• फरक क्षमता भएकाहरूका लागि सुलभ पहुँचका लागि सबै कार्यालय र संघ संस्थाहरूलाई अपाङ्ग मैत्री बनाइने छ।
• सामुदायिक भवन, जेष्ठ नागरिक मिलन केन्द्रहरूलाई व्यवस्थित गरिनेछ। आवश्यक ठाउँमा थप गरिनेछ।
• स्थापना भएका गौ-संरक्षण केन्द्रहरूमा भौतिक पूर्वाधार विकास गरी सञ्चालनमा ल्याउन आवश्यक सहयोग गरिनेछ।
• विभिन्न संघ संस्था जातीय पहिचान तथा आमा समूह, युवा क्लबहरूबाट निर्माण गरिएका भवनहरूको भौतिक पूर्वाधारलाई थप व्यवस्थित गरिनेछ।