बागेश्वरी कला केन्द्र तथा संगीत एकेडेमी २५ औं वर्षमा देवशिद्ध खानेपानी तथा सरसफाई उपभोक्ता संस्था द्वारा सार्वजनिक शौचालय र धारा निर्माण भैरहवाको ‘सिद्धार्थ भिलासा’लाई ‘पाँच तारे होटल’को मान्यता पाल्पामा १९ वर्षीया पद्मा सुनारकाे हत्या गर्ने सार्वजनिक जमुनाह नाकामा रहेको अध्यागमन कार्यालय करिब तीन वर्षदेखि कामविहीन एमाले रुपन्देहीको अधिवेशन जेठमा नुहाउन गएकी प‌द्माको छिमेकीबाटै हत्या, सागरको घरमा भेटियो रगत लतपतिएको खुर्पा र किशोरीको मोबाइल लुम्बिनी वल्र्ड स्कुलले असल अभिभाकत्व र तनाव व्यवस्थापन तालिम आयोजना गर्दै लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालमा निसन्तान दम्पत्तिका लागि ‘आइयुआई’ सेवा सुरु ड्रिम युनिक रुपन्देही सुपरलिग: डिभिजन ‘ए’काे पहिलाे खेलमा सैनामैना विजयी                
समाचार :

सुकुमबासीका नाममा तिनाउ किनारको निरन्तर अतिक्रमण

‘तर, २०४९ सालदेखि तिनाउ नदी किनार अतिक्रमण सुरु भयाे । त्याे क्रम बढ्दै गयाे’, सात दशकदेखि तिनाउ नदी नियालिरहेका रवीन्द्र गोपाल लाकौल भन्छन्, ‘नदी अहिले कुन अवस्थामा पुगेकाे छ, सबैका सामु प्रष्ट छ ।’

सडक बन्न थालेसँगै नदीजन्य पदार्थ निकाल्न थालियो । त्यसपछि तिनाउ नदीमाथि मानिस हाबी हुँदै गएको र त्याे अहिले नदीकाे अस्तित्व मेटाउने चरणसम्म आइपुगेकाे लाकाैलकाे भनाइ छ ।

उनले भनेजस्तै अहिले तिनाउ नदीकाे अवस्था ठीकठाक छैन । पानी बग्ने ठाउँमा घरहरू ठडिएका छन् । नदी साँघुरो बनेको छ । कुनै बेला पूर्वपश्चिम राजमार्ग जोड्ने तिनाउ पुलदेखि तल बेथरीसम्म तिनाउको बहाव क्षेत्र एक हजार मिटरसम्म हुने गरेकोमा अहिले समग्रमा तीन सय मिटरमा खुम्चिएको छ । नदी किनारमा अहिले ठूला पक्की संरचना निर्माण भइरहेका छन् । बुटवलको हात्तीसुढदेखि तिलोत्तमा हुँदै सियारीसम्म तिनाउ नदीकाे किनार मिचेर बस्ती बसेकाे छ ।

बुटवल उपमहानगरपालिकाकाले एक सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कअनुसार उपमहानगरपालिकाभित्र १६ हजार पाँच सय घरधुरी सुकुमबासी छन् । तीमध्ये सबैभन्दा बढी सुकुमबासी भएको वडा ११ हो, जहाँ ६ हजार ५ सय ५० घरधुरी  छन् । त्यसपछि वडा नम्बर १२ मा बढी सुकुमबासी छन् ।

‘भोट बैंक’का रूपमा चिनिने यी दुई वडामा मात्र ८ हजार भन्दा बढी सुकुमबासी परिवार छन् । यी वडामा सार्वजनिक जग्गा र नदी किनारमा ठूल्ठूला भवन बनाएका छन् ।

चुनावमा जनप्रतिनिधिले लालपुर्जाको आश्वासन दिएकाले खुलामखुल्ला नदी किनार मिचेर घर बनाउने क्रम जारी नै छ । बुटवल उपमहानगरपालिकाले समेत नदी किनारमा संरचना बनाउन साथ दिएकाे छ । उसले आफैँ पूर्वाधार निर्माण गरिरहेकाे छ ।

नदी अतिक्रमण गरी बनेका घर टहरामा नगरपालिकाले आधारभूत सुविधा दिएको छ । नगरपालिकाले बर्सेनि नदीको बहाव क्षेत्रमा धमाधम सडक कालोपत्रे, खानेपानी र बिजुलीको सुविधा दिइरहेको छ । यही कारण तिनाउ नदी क्षेत्रमा अतिक्रमण तीव्र रूपमा बढेकाे छ ।

 

बुटवलका प्रगतिनगर, हात्तिसुढ, पवित्रानगर, तिनाउ नगर, टप मजुवा, दुर्गानगर, बुद्धनगर नदी उकास क्षेत्रमा बसेका बस्ती हुन् । ०४९ सालमा सामान्य बस्ती बस्न सुरु गरे पनि ०५४ सालपछि नदी उकास क्षेत्रमा बस्ती बाक्लो भएकाे बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ११ का अध्यक्ष रामचन्द्र क्षेत्री बताउँछन् । उनले भने, ‘बाढीले ०३८ सालमा ठूलाे धनजनको क्षति गरेकाे थियाे । त्यसपछि तिनाउ नदीले देवीनगरसम्म डुबान गर्थ्याे । जब नदी उत्खनन थालियो त्यसपछि नदीले कटान गर्न थालेको हो ।’

२०५०/०५१ सालताकै स्काभेटरबाट २० फीटसम्म नदीजन्य पदार्थ निकालिँदा नदीले कटान गर्दै उकासको भाग छाडेको र त्यही ठाउँमा सुकुमबासीहरूको बस्ती बस्न थालेको वडाअध्यक्ष क्षेत्रीले बताए ।

नदी किनारमा तीव्र रूपमा संरचना बन्दैगर्दा जोखिम पनि उत्तिकै बढिरहेकाे जानकारहरू बताउँछन् । चुरे क्षेत्र हुँदै बगेर आउने तिनाउ नदीले वर्षायाममा नदी उकास क्षेत्रमा बनाइएका घरटहरा वर्षैपिच्छे भत्काउने गरे पनि उपमहानगरपालिकाले बस्ती व्यवस्थापनमा खासै चासो दिएको छैन । यही वर्ष तिनाउ नदीले बुटवल ११ मा १० भन्दा बढी घर टहरा भत्काएको थियो ।

तिनाउ नदीबारे अध्ययन गरेका इन्जिनियर खेटराज दाहाल सुकुमबासी बस्तीलाई वैधानिकता दिन उपमहानगरपालिका नै लागिपरेकाे बताउँछन् । सुकुमबासी बस्ती भोट बैंकका रूपमा रहेको र चुनाव हराउने वा जिताउने अन्तिम मत त्यहीँ भएकाले पनि उपमहानगरपालिकाले आवश्यक पूर्वाधार बनाएर नदी भूभाग मिचेर बनाइएकाे बस्तीलाई वैधानिकता दिएकाे उनकाे भनाइ छ ।

उनले भने, ‘नियमले त्यसरी सुकुमबासी बस्तीमा पूर्वाधार निर्माण गर्न पाइँदैन । तर, जनप्रतिनिधिलाई त्यहाँ भोटको लोभ छ ।’

नदी गहिरिँदै गर्दा बगरको उकास देखिएकाे तर त्याे नदीकै उकास नभएको उनकाे भनाइ छ । उनले भने, ‘नदी साँघुरियाे । नदीजन्य पदार्थ निकालियाे । नदी गहिरियो । बगरको उकास देखिएको हो । त्याे नदीकाे उकास होइन ।’

०४०/०४५ सालमा तिनाउ नदीले शंकरनगर, मोतिपुर, अमुवा, बेथरीसम्मका दायाँबायाँका भूभाग डुबाउने गरे पनि नदीजन्य पदार्थ निकाल्न थालेपछि बस्ती डुबान हुन छाडेको र नगरकाे आय पनि बढेकाे उनले बताए । ‘राज्य र जनतालाई केही फाइदा त भयो । तर, वातावरणीय समस्या निम्तियो । स्यालो ट्युवेलमा पानी सुक्न थाल्यो । जमिनमुनि पानीको लेयर घट्यो । सुक्खापन भयो । र, उत्पादनमा समेत कमी आउन थाल्यो । नदी गहिरिँदै जाँदा बगर उकास क्षेत्रमा बस्ती बस्याे ।’

 

तिनाउ न्युज

तिनाउ न्युज डटकम बुटवल बाट प्रकाशित हुने अनलाइन पत्रिका हो !

लेखक बाट थप

प्रतिक्रिया दिनुहोस !

सम्बन्धित समाचार